تاریخچه چاپ

اختراع فن چاپ درحقیقت به قرن­ها پیش از گوتنبرگ، که نامش به­عنوان مخترع چاپ در تاریخ به ثبت رسیده است، برمی­گردد. آسوریان چند هزار سال قبل از میلاد بر خشت­هایی از گل ‌رس مهر می‌زدند.

استفاده حروف قابل انتقال نیز میان سال‌های ۱۰۵۱ و ۱۰۵۸ در چین آغاز شد. مخترع این حروف فردی به نام پی‌شنگ بود و حروف هم از گل ‌رس ساخته می‌شد. حروف دستی و حروف قلعی که پس از آنها به کارآمد، هیچ یک رواجی نیافت؛ برعکس حروف چوبی متداول شد. تا این‌که در سال ۱۴۴۰، گوتنبرگ ظاهراً بدون اطلاع از کار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع کرد و برای هر یک از حروف الفبا یک حرف جداگانه به کار برد. حروف متحرک را چینی‌ها اختراع کردند؛ ولی گوتنبرگ که حرفه­اش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریخته­گری حروف را از سرب و آنتی موآن به دست آورد و سپس نسبت هر یک از این دو فلز را به­گونه­ای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند. وی برای مرکب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشکلات عمل چاپ را میسر و اجرایی کرد.

تقریباً بیست سال پس از نخستین تلاش­های گوتنبرگش در امر چاپ، این صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت؛ اما دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزینه­های بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدت­های طولانی استقبال چندانی از آن نشد. ۳۰۰ سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه‌نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتوگرافی را درسال ۱۷۹۶ میلادی اختراع کرد.

هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می­بست، برای چاپ حدود ۷۵۰ نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود.اگر چه درباره شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، به­نظر می­رسد چاپ سنگی را برای نخستین­بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه­اندازی کرد. میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت، یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال ۱۲۵۰ قمری راه انداخت.

چاپخانه سنگی طی مدت کوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تأسیس شد و بیش از ۵۰ سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار ، هر چه در ایران چاپ می­شد، به روش چاپ سنگی بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی نیز راه­اندازی شده بود؛ ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی، کنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آن رایج شد.

طریقه چاپ سربی روش نسبتاً ساده­ای بود؛ کاغذ روی صفحه­ای متشکل از حروف برجسته سربی و آغشته به مرکب فشرده می­شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه کاغذ نقش می­بست. حروفچینی روزنامه نیز نخست به­صورت دستی انجام می­گرفت؛ ولی بعدها این کار با دستگاه­هایی که معمول­ترین آنها «لاینو تایپ» بود، صورت پذیرفت. دستگاه حروفچینی خودکاری لاینوتایپ در سال ۱۸۸۶ میلادی ساخته شد.  بدین ترتیب سرعت چاپ به­تدریج فزونی یافت. پیشرفت فناوری کم­کم باعث شد دستگاه حروفچینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الکترونیکی بدهد.

Source: درباره چاپ بیشتر بدانیم